Φόντο σε διπλό καθρέφτη  

Γράφει ο Β.Δ. Αναγνωστόπουλος

Ένας πύργος από τραπουλόχαρτα

Διαβάζοντας το πρόσφατο μυθιστόρημα της Ελένης Δικαίου (μικρασιατικής καταγωγής, από τη Νέα Ιωνία Βόλου) με τίτλο «Φόντο σε διπλό καθρέφτη», εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2017, σελ.318, δεν χάρηκα μόνο την καθαρή λογοτεχνία (που, ας σημειώσουμε, απευθύνεται στους νέους και σε κάθε ηλικία ) αλλά και την τόλμη της να θίξει ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό, θα πω, θέμα. Το πρόβλημα δηλαδή που αντιμετωπίζουν πολλοί νέοι, κυρίως τα κορίτσια, στην εφηβεία τους σχετικά με το υπέρβαρο σώμα τους. Άλλωστε έχουμε δει στατιστικές που αναφέρουν πως τα Ελληνόπουλα κατέχουν τη θλιβερή πρωτιά ή βρίσκονται μεταξύ των πρώτων θέσεων μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς το σωματικό βάρος. Είναι υπέρβαρα με όλες τις συνέπειες που μπορεί να  έχει αυτή η πραγματικότητα. Κυρίως είναι θέμα υγείας, σωματικής και ψυχικής.

Δεν θα αναλύσουμε εδώ τα αίτια  και την αντιμετώπιση του προβλήματος, η λογοτεχνία, εξάλλου, δεν υποκαθιστά καμιά επιστήμη, αλλά  επισημαίνει και περιγράφει γεγονότα ζωής όπως συμβαίνουν ή όπως θα μπορούσαν να συμβούν, προσφέροντας στον αναγνώστη προφυλακτήρια ασπίδα. Σαν την ασπίδα του Περσέα, που προστάτευσε τον ήρωα από το φονικό (και μαρμαρωτικό) βλέμμα της Μέδουσας.

Η υπόθεση της ιστορίας αναφέρεται στη διαδρομή ενός  σύγχρονου κοριτσιού (Κέλλυ, το όνομά του), με την ομώνυμη Πολίτισσα γιαγιά του ( που της φτιάχνει τα καλύτερα φαγητά), με γονείς μάλλον  ευκατάστατους, που έχουν ένα τζαμάδικο αρχικά και στη συνέχεια εργοστάσιο, όταν συνεταιρίστηκαν με τον κ. Θεμιστοκλή. Έχει έναν αδελφό, τον Γιώργο, ο οποίος κατέληξε να εγκαταλείψει την οικογένειά του και να αναζητήσει την ελευθερία του. Και όσο ανέβαιναν οικονομικά (και κοινωνικά), τόσο αυξάνονταν και οι απαξιωτικές παρατηρήσεις της μητέρας προς την «παχουλή» Κέλλυ, που άρχισε ν΄ αντιμετωπίζει προβλήματα στις παρέες, με τη Σμαράγδα, τον Γρηγόρη, τον Πάρη κ.ά., και μάλιστα όταν  ο έρωτας φτεροκοπούσε γύρω τους. Αποφάσισε να αδυνατίσει με τη βοήθεια ενός διατροφολόγου. Ήθελε να αποτινάξει από πάνω της τις λέξεις «χοντρή», «ρεζίλι», «παχιά», μισούσε τη ζυγαριά και τα στενά φουστάνια, και το καθημερινό τροπάρι της μάνας  «πρέπει να αδυνατίσεις, πρέπει να αδυνατίσεις, να γίνεις άνθρωπος». ΄Αλλαξε τρόπο ζωής. Έφτασε να μπει και σε χειρουργείο προκειμένου να αποκτήσει σιλουέτα αρεστή στα αγόρια της υψηλής κοινωνίας, κυκλοφορούσε σε κέντρα πολυτελή, σε πάρτι, στο τένις κλαμπ Γλυφάδας, συνδέθηκε ερωτικά με τον Μιχαήλ και με νέες παρέες, με μια κοινωνία «δήθεν». Οδυνηρή η εν συνεχεία  πορεία της. Η ίδια σημειώνει  στην αυτοκριτική της: Γιατί, τι ήμουν εγώ; Μια πρώην χοντρή, μια πρώην «λαϊκιά», μαθήτρια ενός συνοικιακού λυκείου… Η αλλαγή μου εξωτερικά «έβγαζε μάτι» στην κυριολεξία. «Απίστευτο!» όπως ψιθύριζαν η Λίλη  με τη μάνα μου χωρίς να νοιάζονται  πια αν τις ακούω. Μέσα μου, όμως, ένιωθα «φοβισμένο γατί», όπως με είχε πει ο Πάρης…(σελ.242).

Το θέμα είναι κοινωνικό, ξεφεύγει από την προσωπική σφαίρα και δημιουργεί ένα τσουνάμι στις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στην οικογένεια, στον κύκλο των φίλων κ.λπ., αλλά δημιουργεί και πολλά ψυχολογικά προβλήματα στο ίδιο το άτομο. Ανοίγονται δρόμοι επικίνδυνοι. Όταν μάλιστα αυτά αφορούν την εφηβική ηλικία, είναι απροσδιόριστες οι συνέπειες. Γιατί, η εφηβεία κατά τους παιδαγωγούς είναι μια δεύτερη γέννηση, που σημαίνει αναγέννηση και επανάσταση, κατάσταση δυσχερής για τους εφήβους και τους γονείς. Τότε παίρνονται αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον των παιδιών. Έτσι η Κέλλυ αποφάσισε να ακολουθήσει πορεία που θα την έκανε ευτυχισμένη, επεμβαίνοντας στο σώμα ( με όλες τις οδυνηρές επιπτώσεις), αλλά η εξέλιξη δεν ήταν όπως υπολόγιζαν αυτή, η οικογένειά της και κυρίως η μητέρα της…Θα ομολογήσει η ίδια : Όλος μου ο αγώνας για να γίνω η καινούργια Κέλλυ, το έπαθλο να είμαι η καινούργια Κέλλυ δεν ήταν παρά ένας πύργος από τραπουλόχαρτα…(σ.290).

Γραμματολογικά μπορούμε  να κατατάξουμε την ιστορία στα μυθιστορήματα εφηβείας, τα διεθνώς λεγόμενα cross over, δηλαδή ιστορία που διαπερνά τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται. Ανήκει, θα έλεγα, στα   μεταιχμιακά κείμενα, εκείνα που αφηγούνται την ενηλικίωση του νέου ανθρώπου, παρακολουθούν την πορεία του, όπως εδώ από τα γυμνασιακά και λυκειακά χρόνια και διεισδύουν  στη «βιβλιοχώρα» των μεγάλων. Γι΄ αυτό διαβάζονται με ενδιαφέρον όχι μόνο από νέους εφηβικής ηλικίας αλλά και από τους ενήλικες..

Από αισθητικής άποψης έχω να επισημαίνω την επιτυχή επιλογή της συγγραφέως, να συνδυάσει δηλαδή, ασφαλώς με κάποια ορισμένη ποσόστωση, την πρωτοπρόσωπη αφήγηση με την τριτοπρόσωπη  σε κάθε ένα από τα 23 κεφάλαια του βιβλίου και στο 4^ο Μέρος.  Έτσι έχουμε την εσωτερική, την  υποκειμενική εστίαση στην εξέλιξη αλλά και ταυτόχρονα  την εξωτερική,  την αντικειμενική. Σαν να έχουμε δύο φακούς που φωτίζουν το ίδιο πράγμα από διαφορετικό σημείο.

Το μυθιστόρημα της Ελένης Διακαίου «Φόντο σε διπλό καθρέφτη» είναι μια γερή γροθιά στo  στομάχι της οικογένειας και της  κοινωνίας, για τα ρηχά ιδανικά και την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά των γονιών, αλλά και την επιπολαιότητα των νέων. Ο ρεαλισμός στη γραφή και την αφήγηση δεν αφήνει περιθώρια συμβιβασμού, αλλά απεικονίζει μια ζοφερή πραγματικότητα, που τελικά πνίγει τα νεαρά κορίτσια, τα ευεπίφορα στη μεγάλη ζωή και το life style των καιρών. 

  Β.Δ.Αναγνωστόπουλος 

Ομ.Καθηγητής  Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

oanagnostis 11  Δεκεμβρίου 2017

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 31 Δεκεμβρίου 2017